Een nieuwe kijk op wijn
“LET OP: deze belangrijke informatie kan uw drinkgewoontes langdurig veranderen waardoor u gelukkiger, gezonder en langer zult blijven leven. ”
De laatste tijd verschenen een aantal artikelen over de negatieve gevolgen van het gebruik van alcohol in diverse Nederlandse kranten, vaak refererend naar het meer of minder gerenommeerde Trimbos-instituut. Over het algemeen ervaar ik dit soort ‘Berichterstattung’ als een eenzijdige, veralgemenende alcohol-racistische propaganda door, ik veronderstel, biowortel etende vrouwen met te veel okselhaar die niets anders te doen hebben dan elke dag opnieuw het leven van Bourgondisch gekalibreerde belastingbetalers te verzieken. Ben ik te kritisch? Nee. Ik respecteer de mening van iedereen. MAAR: doe het iets subtieler. Check eerst alle feiten voordat je de wetenschapper uithangt. Proost in elk geval!
Het artikel hieronder belande onlangs in mijn mailbox. De afzender is Jan Vegter, een van de meest ervaren wijndocenten bij de Wijnstudio, Nederlands grootste internationale wijnopleider. Jan is Weinakademiker, Magister Vini en Vinoloog en stuurde mij dit artikel naar aanleiding van een discussie over alcohol tijdens een recente docentenbijeenkomst. Dit artikel is vertaald door Jan Vegter. Het originele artikel verscheen in 2022 en is na te lezen via deze link of hieronder te downloaden.
Een nieuwe kijk op wijn
Vitisphere Alexandre Abellan 15 okt 2022
De eerste slok alcohol is niet langer gevaarlijk voor je gezondheid (en voor de Lancet).
Dankzij nieuwe metadata-analyses kan het medische tijdschrift de Lancet zijn eerdere waarschuwingen kwalificeren en de beschermende effecten erkennen van matige consumptie van alcoholische dranken, waaronder wijn.
"We stoppen met de ‘soep’ van de studie van 2018 waarin alles werd vermengd: mannen, vrouwen, landen, regio's... Deze nieuwe studie is nauwkeuriger", vat professor Fabrizio Bucella (Vrije Universiteit van Brussel) samen.
We kunnen het glas halfleeg of halfvol zien in de samenvatting van deze laatste studie van het toonaangevende medische tijdschrift The Lancet: "de gezondheidsrisico's die samenhangen met matige alcoholconsumptie blijven onderwerp van discussie. Kleine hoeveelheden alcohol kunnen het risico op sommige gezondheidsproblemen verminderen, maar het risico op andere verhogen, wat suggereert dat het algehele risico gedeeltelijk afhangt van de achtergrondziektecijfers, die variëren per regio, staat en land, leeftijd, geslacht en jaar”. Maar voor wie zich de ophef over het artikel in de Lancet in 2018 herinnert, is er een grote ontwikkeling: vier jaar geleden moest het glas helemaal leeg zijn. Geen druppel wijn, bier of cognac: de gezondheidsrisico's zijn vanaf de eerste slok voor de studie op dat moment aanwezig. Dit had niet nagelaten om verhitte debatten tussen wetenschappers aan te wakkeren. En zelfs om een resoluut hygiënistische, om niet te zeggen verbiedende, Europese beleidsaanpak te inspireren.
Ver van het geroezemoes van de studie van 2018, markeert de publicatie in de zomer van dit jaar (2022) door hetzelfde team van onderzoekers op dezelfde bijgewerkte database (de "Global Burden of Disease", of globale ziektelast*) een zekere nuance: matige consumptie van alcoholische dranken kan gunstige effecten hebben op de gezondheid (via monitoring van 22 ziekten en alcoholconsumptie in 204 landen). "Een matige consumptie van wijn zou een beschermend effect hebben tegen bepaalde ziekten", zegt professor Fabrizio Bucella voor Vitisphere en voegt eraan toe: "ze ontdekken de J-curve van de relatieve risico's".
Na kritiek te hebben geleverd op de eerdere publicatie van The Lancet in zijn werken**, merkt de natuurkundige het belang op van een nieuwe berekening in de studie van 2022: de equivalentie voor niet-drinkers (BDE, de dagelijkse hoeveelheid alcohol die hetzelfde risiconiveau geeft als een geheelonthouder). Dit maakt een meer subtiele analyse mogelijk dan alleen het theoretische minimale blootstellingsrisiconiveau (TMREL, de dagelijkse hoeveelheid alcohol die het minimale risico op het krijgen van een ziekte geeft).
Het is complexer, besluit het onderzoek genuanceerd. Dit neemt niet weg dat bepaalde hygiënistische vooroordelen bestaan, zoals gesteld door de auteurs van de Lancet-studie op de site van het Institute for the Measurement and Evaluation of Health (IHME): "de consumptie van alcohol heeft aanzienlijke gezondheidsrisico's en geen voordelen voor jongeren, maar sommige oudere mensen kunnen baat hebben bij het drinken van een kleine hoeveelheid alcohol.”
Waarschijnlijkheidsparadox
Een vereenvoudiging van de resultaten die Fabrizio Bucella niet valideer. Hij merkt een paradox van waarschijnlijkheid op in de conclusies van 2022: "ziekten met de J-curve*** zijn beroerte, hart- en vaatziekten en zelfs diabetes type 2. Dit zijn ziekten die jonge mensen niet treffen in werkelijkheid. Er is een beschermend effect als populaties daardoor worden getroffen. Als er geen ziekte is, is er geen beschermend effect…” Hetzelfde geldt voor geografische gegevens: “in werkelijkheid, als we een regio van de wereld nemen waar beroerte-, cardiovasculaire en diabetes-achtige ziekten 2 overheersen: wat gebeurt er? De J-curve overheerst. Aangezien de studie van 2022 lacunes vertoont, blijft het moeilijk om definitieve conclusies te trekken: “Deze studie brengt een nieuw punt in dit dossier naar voren, op het moment dat dit op het punt staat gesloten te worden. Plinius de Oudere kon al niet zeggen of wijn in het algemeen nuttig of schadelijk was', geeft de Belgische professor aan.
Fabrizio Bucella merkt sinds 2018 op dat "een verhoogd risico, zelfs bij een dagelijks glas wijn, geen aanbeveling voor onthouding zou moeten zijn", en geeft aan dat het nu "het tegenovergestelde is. Het risico neemt af (voor mannen en vrouwen boven de 40). Om daaraan toe te voegen dat in de Wetten van Plato, dronkenschap aanbevolen werd na 40 jaar... We kunnen alleen de volle beker zien.
*: Met een panel van 204 landen die van 1990 tot 2020 werden gecontroleerd voor de editie van 2022 en 198 landen van 1990 tot 2016 voor de versie van 2018.
**: “In 2018 heb ik sterk aangedrongen in mijn kritiek op de vorige Lancet-studie over het risico van geheelonthouders. Het was bijna net zo hoog als dat van de consumenten van een kleine dagelijkse drank (0,914% versus 0,918%). Het risico van geheelonthouders werd niet naar voren gebracht (we deden alsof ze de ziekte nooit hadden opgelopen) ”, herinnert Fabrizio Bucella zich, die erover handelt in Waarom drinken we wijn? (uitgegeven door Dunod) en zijn Tribulations oenologiques (uitgegeven door Flammarion).
***: de J-curve. In de alcoholwetenschap wordt vaker een beschermend effect van licht tot matig alcoholgebruik gevonden op verschillende gezondheidsuitkomsten; de zogenoemde J-curve. Dat betekent dat bij geringe consumptie de curve eerst daalt, d.w.z. dat er een positief effect is. Bij meer gebruik gaat de curve omhoog en overschrijd de grens waardoor het effect negatief wordt.