Madeira - wijnen voor de eeuwigheid!

De reis naar het Portugese eiland Madeira is al een avontuur op zich, met name de landing op de Aeroporto Internacional da Madeira Cristiano Ronaldo. De naam van deze luchthaven geeft al aan dat van dit eiland niet alleen wereldberoemde wijnen vandaan komen.

In tegenstelling tot de meeste medereizigers op onze vlucht vanuit Keulen-Bonn naar Madeira hebben wij geen wandelschoenen aangetrokken. Dit omdat wij niet voor het unieke netwerk aan levada’s (smalle irrigatiekanalen) van ver zijn gekomen, en ook niet om de Pico Ruivo te beklimmen, de hoogste berg op het eiland met zijn 1.862 meter. Nee, wij komen voor de vloeistof die op 4 juli 1776 werd geserveerd toen de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring werd ondertekend. De befaamde madeirawijn.

Eens geland wen je snel aan het zeer milde klimaat van dit eiland gelegen midden in de Atlantische oceaan, waar temperaturen vrijwel altijd tussen de 16 en 22 graden Celsius liggen. Madeira kent gelukkig geen massatoerisme omdat de kust voornamelijk uit steile rotswanden bestaat en zandstranden daardoor nauwelijks te vinden zijn. Een paradijs op aarde dus…

Wij kijken ons de ogen uit op weg naar ons hotel. Wat een prachtige natuur; de rotswanden, de vele exotische bloemen, het oogverblindende groen, het afwisselende weer - regen en zon en een regenboog, en dit alles binnen enkele minuten.

Bestaat er überhaupt iemand op deze wereld die nog nooit van Madeira en zijn wijnen heeft gehoord? Ik denk het niet. O.k., het gros van de mensheid denkt waarschijnlijk dat madeira een ingrediënt voor een saus of een consommé van ossenstaart is. Maar daarvoor zijn wij met de Wijnstudio niet duizenden kilometers in een vliegtuig gestapt. Wij komen voor de wijnen voor de eeuwigheid.

2.084 fruittelers oogsten van 443 hectares wijngaarden de verschillende edele druivenrassen voor madeira en verkopen deze uiteindelijk aan de acht producenten die de druiven verder verwerken tot wijn. Zo goed als alles hier is handarbeid, want op de grotendeels steile terrassen kom je niet met machines en de druiven hangen letterlijk boven je hoofd op pergolas, in Madeira ‘latadas’ genoemd. Het kleine wijngaardareaal (Bordeaux bijvoorbeeld heeft meer dan 100.000 hectare) is ontzettend versnipperd, het ligt verspreid over een groot deel van het eiland. De druivenrassen zijn voor 80% de blauwe tinta negra, de overige witte rassen zijn: sercial, verdelho, boal (bual), malvasia, en in kleine hoeveelheden terrantez. Het bijzondere aan deze rassen is dat de zuurgraad altijd hoog is, een zeer belangrijk kenmerk van madeirawijn. Madeira is een versterkte wijn, net zoals sherry en port en wordt tijdens de alcoholische fermentatie versterkt met een distillaat van 96% alcohol, afkomstig van wijn. Madeira is droog, halfdroog, en halfzoet tot zoet verkrijgbaar.

Maar het bijzondere aan madeira ligt in de manier waarop deze wijn rijpt, en dit vaak decennialang. Per toeval ontdekte men in de 17e eeuw dat madeirawijnen welke door Europese zeereizigers naar Zuid-Amerika en andere koloniën werden getransporteerd met de week beter werden, met name de wijnen die lang ze in een tropische klimaat rond de evenaar waren. Om die reden werden madeirawijnen ook meegenomen naar Oost-India en retour gestuurd, dat waren de zogenoemde ‘vinho torna viagem’ (wijnen die terugkomen van de lange reis) of ‘vinho da roda’ (wijnen die roteren) - men dacht namelijk dat ook het permanente bewegen op de grote schepen een belangrijke rol speelde.

Omdat dit process op den duur te omslachtig en te kostbaar werd gingen producenzten op zoek naar duurzamere alternatieven. Men bouwde speciale wijnschuren, uiteraard niet geïsoleerd, zodat de temperaturen onder de daken kunnen oplopen tot boven de 30 graden en de wijnen in de 600 liter houten vaten in de historische ‘canteiros’ kunnen rijpen. Op deze manier worden tegenwoordig de beste madeira’s geproduceerd. Deze madeira’s kunnen 100 jaar en langer rijpen en zijn dan nog steeds goed, uitstekend zelfs.
Een goedkopere manier om dit na te bootsen is het verhitten van de madeiria in grote stalen vaten tot maximaal 50 graden celsius, genoemd ‘estufagem’. Hierin worden de eenvoudigere en goedkopere madeira’s gedurende maximaal 90 dagen ‘gemaakt’.

Deze manier van het rijpingsproces bij madeira zorgt voor een unieke smaakbelevenis. De kleuren variëren van goudgeel, amber tot diep bruin met soms groene reflecties. De aroma’s bij de beste voorbeelden zijn zo divers en complex dat ik hierover een eigen artikel zou kunnen schrijven, denk aan gedroogde exotische vruchten, alle soorten geroosterde noten, rozijnen, karamel, kruidnagels, kaneel, soms vanille, tot aan aardse aroma’s en smaken, ook ziltige aroma’s heb ik al kunnen proeven in deze wijnen.

Een bezoek aan dit schitterende eiland is echt de moeite waard. De vooraanstaande producenten zijn Justino's, Henriques & Henriques, Barbeito, Madeira Wine Company (met een eigen museum), Borges en Oliveira. U wordt overal openhartig ontvangen en kunt veel verschillende madeiras proeven en ter plekke kopen.

De extreme ligging van het eiland op meer dan een uur vliegen van het moederland Portugal bepaalt samen met het bijzondere klimaat en de compromisloze topografie de manier waarop druiven in een zo ongewone omgeving voor wijnbouw succesvol kunnen worden verbouwd. De fruittelers werken onder zware omstandigheden en leveren hun druiven aan de madeira producenten. Deze beschikken op hun beurt over de kennis, de techniek en de ruimtes om van druiven madeira te maken. Een win voor de eeuwigheid!