Van fiasco tot Chianti Classico - het kloppend hart van de Toscane

Toen Cosimo III de’ Medici, groothertog van Toscane in 1716 besloot om door middel van een edict het hart van de Chianti regio te beperken tot de gehuchten Radda, Gaiole, Castellina en later Greve en Panzano, was er nog geen sprake van het fiasco dat zich in de eeuwen daarna zou afspelen omtrent ons favoriete alcoholhoudende voedingsmiddel. Het fiasco - een mislukking - zo werden de mandflessen genoemd welke in de tweede helft van de 20e eeuw massaal opdoken en niet veel te maken hadden met Chianti. Wettelijk was niet eens een rode wijn, omdat het volgens de ‘Ricasoli formula’ uit 1967 verplicht was om 10 tot 30% witte wijn bij de rode wijn te mengen. En dit met zo hoge opbrengsten dat menig producent van simpele landwijn uit Puglia vandaag de dag jaloers zou worden.

Al in het begin van de 20e eeuw waren goedkope imitaties van Chianti de normaalste zaak van de wereld. Daarom werd in 1924 het ‘Consorzio per la difesa del vino tipico del Chianti e della sua marca d’origine’ opgericht, een consortium om Chianti te verbeteren en te beschermen. Dit ging helaas helemaal fout, omdat in 1932 een commissie van de regering - nota bene op wens van het consortium - met de opdracht de historisch beste wijngaarden als Classico te classificeren het gebied met zes subgebieden nog groter maakte. Gelukkig kwam begin jaren tachtig de ommekeer. Het consortium begreep uiteindelijk dat om de kwaliteit en de prijs te kunnen verhogen strengere maatregelen nodig zijn voor Chianti Classico. Zeker wat de grootte van het klassieke gebied, de opbrengst en de toegestane druivenrassen betreft.

Let op! Voor Chianti Classico zijn er tegenwoordig uitsluitend blauwe druivenrassen toegestaan, waaronder sangiovese met afstand de meest belangrijke is. Er zijn jaarlijks 38 miljoen flessen Chianti Classico in drie verschillende kwaliteiten beschikbaar. Het grote verschil tussen deze drie Classico’s is met name het verschil in verplichte rijpingstijd van de wijnen op houten vaten. Dit varieert van 12 maanden bij de Classico en 24 maanden bij Riserva tot 30 maanden bij de nieuwste categorie uit 2014, de Gran Selezione. De laatste twee wijnen moeten bovendien drie maanden op fles rijpen voordat ze verkocht mogen worden.

Tijd om te proeven. Aan onze Wijnstudio-proeftafel schuift aan vinoloog, gastronoom-sommelier en wijnspijs-specialist winnaar 2012 van Gault Millau, Matthijs Vranken van het Maastrichtse sterrenrestaurant Beluga loves you.

Wij proeven drie Classico’s uit het oogstjaar 2015 en 2016 waaronder een Riserva.

Het eerste glas Chianti Classico is de 2016 Villa Giulia, een klein wijnhuis met slechts enkele hectare wijngaarden. Deze 100% sangiovese Classico (daardoor nooit diep intens van kleur) geeft ons hoop dat het consortium toch nog het licht heeft gezien aan het einde van de tunnel. Matthijs en ik zijn blij met de kruidigheid en de overvloed aan kleine rode kersen in de neus. Dit is wat wij willen ruiken, smells like Tuscany! In de smaak schudt deze wijn ons wakker, speekselontwikkeling staat op VOLGAS, wat duidt op hoge zuren met ook nog eens een flinke portie tannines. Helaas heeft de wijn te weinig rijpheid en structuur, want het enige wat overtuigend aanwezig is naast de zuren, is het alcoholpercentage van 14%. Is het toch weer een voorbeeld van nog niet weten hoe te dealen met de opwarming van de aarde - wel op tijd geplukt om niet de 14% alcohol te passeren maar helaas fysiologisch onrijpe druiven en daardoor veel te veel zuren met weinig smaak. Dat is het dilemma in veel ‘hete’ regio’s anno nu.

De Riserva van hetzelfde huis maakt weer veel goed. De kleine hoeveelheid vluchtige zuren (die je herkent als nagellak-remover) maakt deze wijn juist spannend. Net als zijn voorganger met frisse zuren, maar veel gepolijster. Met een well-done concentratie van 24 maanden rijping op vat en een goede portie kersen en rode vruchten voelen wij de Toscaanse zon iets dichterbij komen.

De derde Classico brengt ons in een lichte extase. Dit keer geen vluchtige zuren maar veel schakeringen aan rode en zelfs zwarte vruchten, cederhout, complex met een super finish. Deze single vineyard Classico van de boutique winery Casanuova di Nitardi is een echte elegante Classico, zo willen wij het graag zien!

Als sommelier zoekt Matthijs altijd naar een bepaalde herkenbaarheid in een wijn. Wat is typisch? De visie bij Chianti Classico is Matthijs niet duidelijk: 'Er is een enorm aanbod aan wijnen, van kleine onbekende wijnhuizen tot reuze coöperatieven. Er zijn immense verschillen in stijl en kwaliteit. Dit probleem heb ik minder in Bordeaux, wat toch groter is dan Chianti!' En inderdaad, je zou bij drie rode Bordeaux’s meer overeenkomsten constateren dat bij deze drie wijnen. Is dit erg? Nee. Is dit slim voor de consument? Nee.

Op het etiket van een Chianti Classico kun je dus niet bouwen. Er zijn ‘gewone’ Chianti’s die zo goed zijn dat ze de Classico’s bovendien geen schijn van kans geven. En toch: Chianti Classico koop je het beste bij een importeur of wijnhandel die weet waar die over heeft. Een kleine tip: vraag naar een Gran Selezione Chianti Classico, als je dan in lege ogen kijkt - wegwezen!